مروری بر کارنامه پربار زنده‌یاد آتیلا پسیانی به بهانه سالروز تولدش | بازیگر ابدی

سوسن سیرجانی | سال گذشته آتیلا پسیانی، بازیگر مشهور و محبوب سینما، تئاتر و تلویزیون ناباورانه در اثر بیماری درگذشت. او همیشه محبوب بود، حتی زمانی که در نقش‌های منفی و درجه چندم کارنامه‌اش بازی می‌کرد. 10 اردیبهشت سالگرد تولد او است که اگر بود امروز 67 ساله می‌شد. پسیانی خاک صحنه خورد و هیچ‌گاه تا آخرین لحظه بازیگری را رها نکرد.

به گزارش مووی پلات، آتیلا پسیانی برخواسته از تئاتر بود و همیشه این عرصه برایش اهمیت ویژه‌ای داشت، او در ادامه مسیرش پا به دنیای تصویر هم گذاشت و در سینما و تلویزیون توانست جایگاهی ویژه برای خودش دست و پا کند، اما همیشه تئاتر در الویتش بود و به شکل ویژه‌ای به آن می‌پرداخت. آتیلا پسیانی سال‌ها بود که در عرصه سینما و تلویزیون حساسیت زیادی روی انتخاب کارهایش نشان نمی داد، اما نکته قابل توجه درباره او این بود که هر نقشی را در هر پروژه‌ای قبول می‌کرد آن را به بهترین و کاملترین شکل ممکن به سرانجام می‌رساند. در کارنامه زنده یاد پسیانی بازی ضعیف و بد اصلا دیده نمی‌شود او در ضعیف‌ترین کارها هم خوب بود.

سال‌های ابتدایی | آتیلا پسیانی فرزند جمیله شیخی بازیگر مشهور تئاتر و سینما بود. همین موضوع باعث شد که او از کودکی بدون آنکه خودش بخواهد با صحنه و بازی آشنا شود. حتی در سن 10 سالگی در نقشی کوتاه در یکی از تئاترهای جمیله شیخی حضور پیدا کرد. اما بزرگتر که شد با دیدن یک نمایش متفاوت به نام «پژوهشی ژرف و سترگ و نو…..» اثر عباس نعلبندیان، تصمیم گرفت که حتما بازیگر شود. احتمالا آتیلا می‌توانست از طریق مادر بدون طی کردن مسیری سخت وارد سینما و تئاتر شود، اما این راه را انتخاب نکرد. او از مسیر آکادمیک به این حرفه وارد شد و با تحصیل در دانشگاه هنرهای زیبا، تلاش کرد تا با اصول کار بیشتر آشنا شود. تا پیش از انقلاب در تئاترهای تجربی و دانشجویی حضور داشت. اما عمده فعالیتش پس از انقلاب شکل گرفت.

آثار صحنه‌ای | همزمان با دوران دانشجویی، آتیلا پسیانی در دهه 50، وارد کارگاه نمایش از گروه‌های تئاتری مشهور آن دوران شد. اما پس از آن از سال 1357، به طور مستمر تا دو سال پیش از مرگش، یعنی نزدیک به 5 دهه بر روی صحنه تئاتر بود. پسیانی سالی یکبار یا در تئاتر بازی می‌ و یا نمایشی را به عنوان کارگردان به صحنه می‌برد. راه اندازی گروه تئاتری بازی هم از دیگر اقدامات او برای پرورش بازیگران جوان در این مسیر بود. اما اگر بخواهیم از آثار برجسته صحنه‌ای او نام ببریم باید به نمایش‌های «جنایت و مکافات» در سال 1398، «باغ آلبالو» در سال 1394، «سوراخ» 1394، «متابولیک» در سال 1387، «بودن یا نبودن» سال 1372 و «آئورا» در سال 1370، اشاره کرد.

آثار تلویزیونی | اولین سریالی که با گریمی متفاوت باعث شهرت او شد، مجموعه «محله برو بیا» و در ادامه آن «محله بهداشت» در سال‌های 1360 و 63 بود. این مجموعه‌ها برای کودکان ساخته می‌شد، اما بسیار خاطره‌انیگز و ماندگار شد. پس از آن پسیانی به موازات سینما و تئاتر به صورت مداوم در تلویزیون هم حضور داشت. حضوری که در سال‌های پایانی عمرش به شبکه نمایش‌خانگی هم رسیده بود. به جز سریال «گمگشته» در سال 1380 او در هیچ سریالی نقش اصلی را برعهده نداشت. تا پیش از دهه 80 در مجموعه‌های جدی و درام حضور پیدا می‌کرد، اما با «چاردیواری» و «خداحافظ بچه» کمدی در تلویزیون را هم تجربه کرد. در «زیر تیغ» و «پرده نشین» نقش‌های متفاوت و ماندگاری از خود به نمایش گذاشت. از اواسط دهه 90 به بعد در سریال‌های زیادی در نقش‌های کوتاه حضور داشت که هیج‌کدام اتفاق خاصی در کارنامه کاری او محسوب نمی‌شدند. «ممنوعه» و «مردم معمولی» هم تجربه‌های او در نمایش‌خانگی بود که با انتقاد‌های زیادی روبرو شد.«آفتاب پرست» و «بی‌گناه» دیگر سریال‌ها خانگی کارنامه پسیانی هستند.

آثار سینمایی | از اوایل دهه شصت، آتیلا پسیانی در چند اثر سینمایی حضور کوتاهی داشت، اما بازی در فیلم «طلسم» در سال 1365، قدرت بازیگری او را در سینما نشان داد. او برای این نقش لوح زرین بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را از جشنواره فیلم فجر گرفت. تا اواسط دهه هفتاد، او علاوه بر بازیگری، مسئولیت‌هایی مثل دستیاری کارگردان، بازیگردانی و انتخاب بازیگر را هم بر عهده ‌گرفت. در این دوران در آثار مهمی در سینما مانند «مسافران»، «دو فیلم با یک بلیت» و «پرواز پنجم ژوئن» بازی‌های کوتاهی داشت. بازی در نقش یک جاسوس در فیلم «روز شیطان» در سال 1373 او را به بعنوان یک بازیگر تکنیکی معرفی کرد. از دهه هشتاد به بازی در نقش‌های منفی در سینما رو آورد که دوران اوج کاریش بود. از اواسط دهه 90 پسیانی را بیشتر در نقش‌های کوتاه اما تاثیرگذار می‌دیدیم در فیلم‌هایی مثل «سیانور»، «نیمه شب اتفاق افتاد»، «رندگی خصوصی»، «آتش بس» و…

بیشترین همکاری | بازیگری تنها شغل آتیلا پسانی بود و به همین دلیل بازیگر بسیار پرکاری بود. این شیوه کار کردن، از او بیش از 70 فیلم سینمایی، نزدیک به 50 سریال و بیش از 40 تئاتر به یادگار گذاشته. اما در تمام سال‌های فعالیتش با برخی از کارگردان‌ها تعامل و همکاری بیشتری داشت. سیروس مقدم پیش از اینکه به ساختن «پایتخت»های متوالی روی آورد، درام‌ساز پرکار تلویزیون بود و در 4 سریال مشهورش از پسیانی دعوت کرد. رامبد جوان با دو فیلم سینمایی «اسپاگتی در هشت دقیقه» و «نگار» و دو سریال «مردم معمولی» و «گم‌گشته» دومین کارگردانی است که بیشترین همکاری را با پسیانی داشته. فریدون جیرانی هم با سه فیلم مهم کارنامه پسیانی در کنار این فهرست قرار می‌گیرد.

شاه نقش‌ها | آتیلا پسیانی یکی از بازیگرانی است که بهترین تصویر از مردان ضدزن را در سینمای ایران از خود به جا گذاشته. او این مسیر را از اواسط دهه هفتاد و با فیلم «در کمال خونسردی» شروع کرد. پس از آن بیشتر نقش‌های مهم و ماندگار او در همین چارچوب شکل گرفت. مثلا سکانسی که پسیانی در فیلم «آب و آتش» در دستشویی لیلا حاتمی را آنقدر کتک می‌زند تا بمیرد، دیگر هیچ‌گاه در سینمای ایران تکرار نشد. «شام آخر»  یا حضورش به عنوان یک مرد مستبد و بدبین در فیلم «دوزن» از آن کاراکترهایی بودند که شاید پیش از آن بارها در سینما دیده بودیم، اما با ظرافت‌های بازی پسیانی جلوه جدیدی پیدا کرده بود.