نقد و بررسی فیلم Damsel

فیلم Damsel با نام فارسی «دوشیزه» به کارگردانی خوان کارلوس فرسنادیویِ اسپانیایی، بدون اکران سینمایی به تازگی منتشر شده است.

کمپانی نتفلیکس این فیلم را در ژانر ماجراجویی و فانتزی در رده سنی PG-13 ساخته است. میلی بابی براون، بازیگر ۲۰ ساله، که این روز‌ها نامش بر سر زبان‌ها جاری است هم در نقش اصلی ظاهر شده است.

یک زن جوان به دلیل فقر مردم سرزمینش، علیرغم میل باطنی به ازدواج با یک شاهزاده خوش تیپ تن می‌دهد. اما خیلی زود متوجه می‌شود که این ازدواج یک تله بوده است. او با یک اژدهای آتشین به غاری پرتاب می شود و برای زنده ماندن باید تنها به عقل و اراده خود تکیه کند.

افراد زیادی هستند که علاقه‌ای به ژانر فانتزی ندارند و فیلم‌های این ژانر را به هیچ وجه دنبال نمی‌کنند. استدلال آنها هم این است که فیلمی که آنقدر عنصر تخیل و خیال بافی در آن پررنگ باشد را نمی‌پذیرند. من به عنوان یک نویسنده، حقیقتا خودم را به هیچ ژانری محدود نمی‌کنم و هیچ ژانری را هم کنار نمی‌گذارم. ژانر فانتزی هم از این قاعده مستثنی نیست و اتفاقا ژانری است که در دل خود شاهکار‌ی سینمایی، چون «هزارتوی پن» به کارگردانی گیرمو دل تورو در سال ۲۰۰۶، دارد. فیلم «دوشیزه» محصول سال ۲۰۲۴ یک فیلم ژانری است. به این معنا که در «دوشیزه» همه چیز تکراری است. شخصیت‌ها همگی تکراری هستند و در بهترین حالت یک تیپ شخصیتی هستند. آنتاگونیست تکراری است و حتی شروع و پایان هم تکراری و قابل پیش بینی است. همه این تکرار‌ها هم از قاعده ژانر فانتزی تبعیت می‌کنند. در این نقد و بررسی قرار نیست بنده به نقد ژانر فانتزی و قوانین آن بپردازم. این ژانر دهه‌هاست که در سینما وجود دارد و کماکان هم با قدرت ادامه می‌دهد. بنده در این مقاله تنها به نقد و بررسی اثر مذکور می‌پردازم و با استدلال‌های سینمایی دلایلم را برای ضعیف شمردن این اثر بیان خواهم کرد.

در آغاز فیلم، شاهد سکانسی ۳ دقیقه‌ای هستیم که پادشاهی به همراه تعداد اندکی از یارانش را نشان می‌دهد که قصد دارند به یک هیولا حمله کنند و آن را از بین ببرند. اما پس از ورود آنها به غار، هیولا (اژدها) آن‌ها را یکی یکی نابود می‌کند و تنها پادشاه زنده می‌ماند و درجا هم تسلیم می‌شود. ماجرا‌های پس از التماس پادشاه برای زنده ماندن تا اواسط فیلم نمایش داده نمی‌شوند. در همین صحنه کوتاه متوجه می‌شویم که فیلم برای کودکان ساخته نشده و قرار نیست با یک فانتزی بچه‌گانه که مخاطبش بچه‌ها هستند روبه‌رو شویم. همین مورد، انتظارات ما برای ادامه فیلم را دستخوش تغییر می‌کند.

سپس با دو خواهر به نام‌های اِلودی (با نقش آفرینی میلی بابی براون) و فلوریا (با نقش آفرینی بروک کارتر) آشنا می‌شویم که در حال قطع کردن تنه‌های باقی مانده درختان هستند. سپس از دهان اِلودی می‌شنویم که مردم شهر گرسنه هستند و از شدت سرما در حال مرگ هستند. با پخش یک موزیک جذاب، این دو دختر وارد شهر می‌شوند و سپس با پدر (با نقش آفرینی ری وینستون) و نامادری آنها (با نقش آفرینی آنجلا باسِت) آشنا می‌شویم. متوجه می‌شویم که از سوی سرزمینی ثروتمند به نام اورئا نامه درخواست ازدواج فرستاده شده و پدر هم اِلودی را برای این کار انتخاب می‌کند و دلیل او هم پولدار بودن پادشاهی اورئا و ثروتمند شدن، برای کمک به مردم فقیر و سرمازده سرزمینشان است.

ابتدا باید درباره شخصیت پردازی‌های فیلم صحبت کرد. حتی شخصیت اِلودی هم یک شخصیت حقیقی و منحصر به فرد نمی‌شود و یک کاراکتر تیپیکال قهرمان فیلم‌های فانتزی محسوب می‌شود که این بار دختر است. تمامی ویژگی‌هایی که او را در این فیلم به یک قهرمان تبدیل می‌کند، زور بازو و عقل است و هیچ نکته منحصر به فردی در کاراکتر او وجود ندارد. البته اگر به جای میلی بابی براون از بازیگر دیگری (خصوصا بازیگر مرد) استفاده می‌شد احتمالا فیلم خیلی بیشتر هیت می‌گرفت چون حداقل در این فیلم تماشای میلی بابی براون که لباس‌هایش پشت سر همدیگر پاره می‌شود و دست و بالش می‌سوزد و در نهایت یک قهرمان زن با تمام ویژگی‌های برتر مردانه بعلاوه زیبایی زنانه، برای خیلی‌ها لذتبخش بوده است! درباره بقیه کاراکتر‌ها هم صحبت خاصی وجود ندارد. هیچ یک از کاراکتر‌ها از یک تیپ فراتر نمی‌روند و حتی برخی از آنها تیپ‌هایی کاملا تک بعدی هستند. البته این موضوع به هیچ وجه ربطی به بازیگران فیلم ندارد. چرا که به عنوان مثال آنجلا باست (در نقش نامادری)، بازیگر توانمندی است که ۲ جایزه گلدن گلوب هم در کارنامه خود دارد. مشکل شخصیت‌های تکراری و تک بعدی فیلم، فیلمنامه ناپخته دن مازو است که در گذشته در نوشتن فیلمنامه Fast X همکاری داشته است!

در مدت حضور خانواده اِلودی در قصر پر زرق و برق خاندان پادشاهی اورئا، علیرغم زیبایی بصری، همواره ترس و شکّی در دل مخاطب وجود دارد که یک جای کار می‌لنگد. (که به درستی از طریق فیلمساز به وجود می‌آید) همین اتفاق هم می‌افتد و در نهایت خانواده پادشاهی، اِلودی را پس از مراسمی عجیب، به داخل یک غار تاریک می‌اندازند که در آنجا همان هیولایی که در ابتدای فیلم نمایش داده شده بود؛ گرسنه در انتظار یک انسان است.

«دوشیزه» تا پیش از ورود به غار تاریک، از نظر بصری اثر خوش رنگ و لعابی محسوب می‌شود که جلوه ویژه قابل قبولی دارد. در صحنه‌های پایانی فیلم (خارج از غار) هم این زیبایی بصری حفظ شده است و با یکی از همان آثار خوش رنگ و روی ژانر فانتزی طرف هستیم. اما سکانس‌هایی که داخل غار وجود دارند به دلیل نبود نور کافی و تاریکی، (تاریکی ضعف محسوب نمی‌شود. اما فضای غار به شدت ساده است و سازندگان هیچ زحمت خاصی برای ساخت یک غار منحصر به فردِ فانتزی نکرده‌اند.) خبری از رنگ و رو نیست و جلوه‌های ویژه قدرتمندی هم وجود ندارد. حدود یک ساعت از فیلم، دوربین فقط در غار است و بیننده دائما در حال تماشای فرار اِلودی از دست اژدها است. مشکل مهم فیلم در همین صحنه‌های غار است که می‌بایست به مدت ۱ ساعت بیننده را سرگرم می‌کرد اما به شکلی غیر قابل قبول حوصله سربر است! در فضای بیرون حداقل شیمی بین اِلودی و خواهرش، فلوریا، به طرز قابل دفاعی، درآمده بود و یک شیمی جذاب و خاص خواهرانه ایجاد شده بود.

فیلمساز با صحنه‌های فلش بکِ دختران کشته شده در غار، سعی داشته ترس و التهاب ایجاد کند اما اتفاقا این تصمیم فیلمساز به یک نقطه ضعف تبدیل می‌شود و آن دختر‌ها و فلش بک‌ها و صحبت‌هایشان هیچ کمک خاصی به روند فیلم نمی‌کنند! بنابراین در فضای درونی غار هیچ چیز جذاب و قابل دفاعی وجود ندارد! (البته برای عده‌ای یک میلی بابی براون قهرمان نکته مثبتی محسوب می‌شود.)

فیلمساز سعی دارد با نمایش فلش بک‌هایی برای هیولای داخل غار شخصیت پردازی انجام دهد و او را تبدیل به کاراکتری کند که بیننده بتواند با او همذات پنداری کند اما همه این موارد تنها در فکر فیلمساز اتفاق می‌افتد و اصلا خبری از یک شخصیت پردازی خوب نیست و پروتاگونیست کماکان یک تیپِ شخصیتی تکراری محسوب می‌شود. بماند که دلایلی که برای ویلن بودن ملکه اورئا و بقیه وجود دارد مضحک هستند و به هیچ وجه منطق فیلمنامه قابل قبول نیست.

صداگذاری شخصیت اژدها به عهده بازیگر زن ایرانی شناخته شده، شهره آغداشلو است. شهره آغداشلو پیش از این هم حضور در فیلم‌های هالیوودی گوناگونی را تجربه کرده بود و حتی در سال ۲۰۰۴ نامزد بهترین بازیگر زن مکمل در فیلم «خانه شن و مه» شده بود! آغداشلو سال گذشته هم در فیلم «رنفیلد» حضور خوبی داشت. آغداشلو به لطف صدای بم و خاص خودش در این فیلم هم مورد استفاده قرار گرفته است. صدای او قاعدتا باید به اژدها می‌نشست اما حقیقتا این اتفاق نیفتاده است! در واقع جنس صدای او مشکلی ندارد و به کاراکتر می‌آید اما عواطف و احساسات هر صحنه را نتوانسته به خوبی پیاده سازی کند و مشکل از طرف هر عاملی هم که بوده باشد خروجی کار، صداپیشگی به شدت غیرقابل باوری در آمده است.

فیلم «دوشیزه» مضمون خاصی را هم ارائه نمی‌دهد. صرفا می‌توان گفت «دوشیزه» به شکلی تکراری از یک ازدواج اجباری یک ماجرای پرخون ساخته است و بار دیگر به عواقب منفی این تصمیم اشاره می‌کند. (گرچه این تصمیم به هیچ وجه در فیلم پرداخت درستی ندارد و ما به هیچ عنوان مردم گرسنه و سرمازده و بدبخت آنجا را نمی‌بینیم که بتوانیم بفهمیم و صرفا چند جمله از دهان اِلودی و پدرش در این باره می‌شنویم!)

(هشدار اسپویل!)

یکی از معدود نقاط قوت فیلم «دوشیزه» موسیقی متن دیوید فلمینگ است. همان ابتدا هم یکی از نکاتی که بیننده را به اثر امیدوار می‌کند همان موسیقی متن است.

در پایان باید گفت فیلم «دوشیزه» فیلم ضعیفی است. «دوشیزه» هیچ چیز خاص و منحصر به فردی برای ارائه ندارد و حتی تمامی کلیشه‌ها و تکرار‌های ژانر فانتزی را به شکلی ضعیف و پر ایراد به نمایش می‌گذارد! «دوشیزه» با داشتن سکانس‌های خشنش، حتی فیلمی برای تماشای کودکان هم محسوب نمی‌شود و فیلمی است که دیدنش برای هیچ رده سنی لطفی ندارد!