نقد Bob Marley: One Love

نام باب مارلی به قدری بزرگ هست که قطعا هیچ نیازی به معرفی نداشته و موسیقی دوستان با آثار تابوشکن این خواننده معروف آشنا هستند.

حال برای بار چندم تصمیم بر این گرفته شده تا فیلمی از زندگی این اسطوره رگی ساخته و باری دیگر نام باب مارلی را برجسته‌تر از قبل کنند. اما برخلاف آثار درخشان بیوگرافی از زندگی خوانندگان مثل جانی کش یا فردی مرکوری، فیلم باب مارلی عزیز یک اثر ضعیف و ناقص است که نه می‌تواند باب مارلی بسازد و نه موسیقی رگی و نه حتی جامائیکا. Bob Marley: One Love اثری بسیار ناقص است که نتوانسته ادای احترام خود به مارلی را کامل کند.

شاید مهم‌ترین وظیفه هر فیلم بیوگرافی و حتی تاریخی که ریشه در واقعیت دارد این باشد که بتواند شخصیت مورد نظر خود را مستقل از هر کتاب و ویکی پدیایی ساخته و مخاطب بعد از پایان فیلم هیچ نیازی در خود حس نکند که مثلا برود و جستجو کند که این شخص که بوده. این دقیقا دلیلی است که Bob Marley: One Love شکست خورده است. مهم‌ترین وظیفه این فیلم ساختن شخصیت باب مارلی به صورت کامل بود. اما فیلم در اقدامی عجیب به اوج معروفیت باب مارلی کات زده و فیلم را از این نقطه آغاز می‌کند. سپس دست به دامن فلش‌بک‌های سوبژکتیوی می‌شود تا از این طریق مخاطب بتواند باب مارلی را بشناسد. اما در اصل در ذهن کارگردان این اثر یعنی آقای رینالدو مارکوس گرین این بود که مخاطب باب مارلی را می‌شناسد. البته درست که مخاطب حداقل اسم باب مارلی را شنیده است اما شناخت با شنیدن اسم فرق دارد. کارگردان باید اثرش را چنان می‌ساخت که مخاطب بتواند از طریق همین مدیوم شخصیت باب مارلی را فهمیده و حتی پی به ذهن او ببرد. بر فرض مثال باب مارلی یک هیپی بوده یا حداقل از آن‌ها تاثیر گرفته بود. اما این موضوع در فیلم ساخته نمی‌شود. بگذارید کمی این موضوع را بازتر کنم. جامائیکا غرق در انقلاب است. جنگ میان سلطنت‌طلبان و جمهوری‌خواهان در جریان است. باب مارلی کودکی خود را در این دوران آشفته سپری کرده و بحران شخصیتی از سمت پدر دارد که او را گردن نمی‌گیرد. خب قطعا این اوضاع پُر تنش در ساخت شخصیت باب مارلی تاثیر بسزایی داشته است. اما Bob Marley: One Love خیلی ساده از این موضوع رد می‌شود. نمی‌تواند جامائیکا بسازد پس آشوب آن را هم نمی‌تواند بسازد. چون این دو ساخته نمی‌شوند بیس و پایه شخصیتی باب مارلی نیز ساخته نمی‌شود. بر فرض مثال او از صلح سخن می‌گوید اما اصلا مشخص نیست که منظور او چگونه صلحی است؟ او که خود طرفدار یک جریان سیاسی است چگونه موضع خود علیه دشمن را مشخص می‌کند؟ حال نمی‌خواهم بیشتر از این وارد جزئیات شده و وقت شما را بگیرم. اما جان کلام بنده این است که Bob Marley: One Love در مهمترین وظیفه خود یعنی ساخت شخصیت باب مارلی ناموفق بوده است.

قطعا در یک فیلم موزیکال عمده توجه‌ها به موسیقی است. حال اینکه یک فیلم بیوگرافی از زندگی یک خواننده است، به نوعی یک مستند درباره سبک به خصوص او نیز هست. در Bob Marley: One Love ما با سبک رگی طرف هستیم و من مطمئنم که مخاطب در پایان هیچ نفهمید که رگی چیست. برای سرپوش گذاشتن روی این موضوع نیز کارگردان سعی کرده تا از خودِ موسیقی‌های باب مارلی کمک بگیرد تا گوش مخاطب در سرتاسر فیلم به این سبک موسیقی عادت کند. این عمل بسیار خوب است اما نه در فیلم Bob Marley: One Love. این فیلم در همان شروعِ خود موسیقی‌های معروف باب مارلی را در پس زمینه پخش می‌کند. اول اینکه این موسیقی‌ها هیچ هماهنگ با تصویر نیستند و دوم اینکه موسیقی جلوتر از شخصیت باب مارلی حرکت می‌کند. بگذارید توضیح دهم. در آغاز فیلم ما باب مارلی را نمی‌شناسیم. او در کنار ساحل قدم زده و دوربین روی تراک او را می‌گیرد. خورشید در خط افقی تصویر است و آهنگ باب مارلی پخش می‌شود. وقتی که مخاطب باب مارلی را نمی‌شناسد، چرا باید موسیقی‌های او پخش شوند؟ آن‌هم آهنگ‌های معروف او! فیلم باید خیلی آرام که داشت شخصیت باب مارلی را می‌ساخت موسیقی‌های جذاب او را نیز به اثر اضافه می‌کرد تا مخاطب بتواند همزمان که شخصیت باب را می‌شناسد، موسیقی او را نیز بشناسد. البته به دور از این موضوع، فیلم Bob Marley: One Love موسیقی‌های خوبی دارد. نحوه ساخته‌شدن موسیقی‌ها ناقص است اما خود موسیقی‌ها حال و هوای ریتم اند بلوز و درنهایت رگی را دارند. ریتم‌ها، ضرب‌ها و ضد ضرب‌ها حس و حال موسیقی دهه ۶۰-۷۰ را دارند و این خوب است. البته این هم چیزی نیست که Bob Marley: One Love ساخته باشد، چیزی است که پیرامون شخصیت باب مارلی خود به خود ساخته می‌شود چرا که هر چه نباشد او باب مارلی است.

مسئله بعدی بازیگری است. اول از همه بگویم که بازیگر اصلی این فیلم هیچ شبیه باب مارلی نیست. در این اثر به جز موهای او هیچ چیزی شبیه باب مارلی نبود. دوم اینکه بازیگر شخصیت باب یعنی آقای کینگزلی بن‌ادیر نیز بد است. شما رقص‌های عرفانی باب مارلی روی صحنه با بازی این بازیگر را مقایسه کنید. هیچ چیز آن‌ها شبیه هم نیست. بازیگر نیز خیلی سعی کرده تا نحوه حرف زدنش را شبیه باب مارلی بکند؛ این موضوع نیز در نیامده. البته ضعف در شخصیت باب مارلی متوجه روایت سریع و ناقص فیلم است. نه انقلابی بودن او ساخته شده و نه حتی نحوه ورود او به موسیقی. به راستی چرا نباید مخاطب بفهمد که باب مارلی چگونه وارد دنیای موسیقی شد؟ چه چیزی این شور و شوق را در وی زنده کرد؟ از طرفی شخصیت همسر او نیز ساخته نشده است. همسر او بیشتر شبیه یک دوست است تا شریک زندگی. فرزندان باب مارلی نیز ساخته نشده اند و اگر کارگردان آزادی عمل بیشتری داشت احتمالا به کلی آن‌ها را از فیلم حذف می‌کرد. محبوبیت باب مارلی نیز در جامائیکا مدیون چند شات از ازدحام جمعیت است و بس. رابطه میان این کاراکترها نیز لنگ است. نه رابطه‌ای میان باب مارلی و همسرش ساخته می‌شود و نه رابطه او با باند موسیقی‌اش. اصلا این باند نیز به صورت منفرد ساخته نشده و اصلا اعضای مشخصی ندارد. رابطه باب مارلی با مدیر استودیو بریتانیایی نیز ساخته نشده است. این روابط صرفا حکم ساخت واقعیت دارند و اصلا به فرم نرسیده‌اند.

در پایان می‌شود گفت که فیلم Bob Marley: One Love اصلا در حد و اندازه نام باب مارلی نبوده و روایت بسیار ناقصی از زندگی این اسطوره موسیقی دارد. تنها اتفاق خوب این فیلم موسیقی‌های شنیدنی آن است و بس. نه می‌شود به بازیگرها اتکا کرد و نه به میزانسن و دکوپاژ، مخصوصا دکوپاژ صدا. شاید این فیلم را تنها از این منظر بشود دوست داشت که شما علاقه‌مند به موسیقی رگی باشید. پس چنین بگویم که Bob Marley: One Love را تنها به خاطر رگی بودنش ببینید نه به خاطر باب مارلی. چون هیچ اثری از آن باب مارلی بزرگ که موسیقی دوست‌ها می‌شناسند در این اثر وجود نداشته و تنها نام باب مارلی را یدک می‌کشند. Bob Marley: One Love اثری بسیار ناقص، سریع در روایت و لنگ در شخصیت‌پردازی و ساخت تاریخ است. هیچ یک از بازیگران نیز تعریفی ندارند.